Oefenen voor het schuttersfeest

“Hef het vaandel, presenteer het vaandel en zwaai het vaandel voor God, Koning en Vaderland”, klinkt het tijdens de oefenavond van de vendeliers van St. Martinus in Didam. Maak kennis met een eeuwenoude traditie die draait om eerbied, plezier en kameraadschap.

Dé schuttersgemeente

Het Gelderse Didam noemt zich dé schuttersgemeente van Nederland. En dat is niet zo vreemd: maar liefst zeven Didamse schutterijen vieren gelijktijdig schuttersfeest en er worden in het dorp vijftig schuttersbogen gebouwd. Drie dagen lang is het één groot feest. 

Van de vendeliers van schutterij St. Martinus uit Greffelkamp – een buurtschap in Didam – zijn de vlaggen gestreken en de zwarte schoenen gepoetst. Ze staan opgesteld voor de prachtige havezate De Luynhorst. Het is hun wekelijkse oefenavond. Serieuze gezichten wachten het commando van commandant Tonnie Peters af. “Over de schouder met het vaandel en voorwaarts mars.” In een rijtje lopen de vendeliers achter elkaar aan. “Links, rechts, links, rechts”, roept Tonnie. Ze marcheren keurig in het gelid en stellen zich op om te gaan vendelen. De vaandelwals start en naast de muziek is er enkel het geluid van wapperende vlaggen in de wind.

Vendelen heeft iets magisch

Commandant Tonnie: “We oefenen niet alleen het vendelen, maar ook het defilé op zondagmiddag tijdens het schuttersfeest. Dan presenteren alle schutterijen en vendeliers zich en brengen een vendelhulde aan alle koningsparen. Het is mijn taak om te zorgen dat we daar zo goed mogelijk voor de dag komen. Ik kijk dus niet alleen of iedereen goed vendelt, maar ook of de vlag mooi horizontaal blijft en iedereen netjes in de maat loopt. En natuurlijk is het belangrijk dat iedereen er tijdens het schuttersfeest netjes bij loopt, met zijn stropdas recht en zijn hesje goed. Zelf vind ik het altijd mooi om te zien dat mensen er zoveel waardering voor hebben. Tijdens het vendelen is iedereen stil en kijken ze wat we aan het doen zijn. Vendelen heeft altijd iets magisch.”

Betekenis vendelen

Het vendelzwaaien is niet zomaar een beetje heen en weer zwaaien met een vlag. Het heeft betekenis en symboliek. Zo zwaait een vendelier zijn vaandel voor God, Koning en Vaderland. “Dat zie je ook terug in de kleuren van onze vlaggen. De voordraaier staat altijd voorop met de gele vlag. Die kleur staat voor de katholieke kerk. Daarna komt de oranje vlag, die voor het koningshuis staat, en vervolgens het rood-wit-blauw”, legt Tonnie uit. Het vendelen wordt gezien als een strijd tussen goed en kwaad. “Elke vereniging heeft zijn eigen ‘vendelgebed’ en bepaalt zelf in welke volgorde de slagen worden getoond. Eén ding hebben ze daarbij gemeen: je draait altijd van boven naar beneden. Gaandeweg wordt het steeds zwaarder, maar je zorgt altijd dat de vlag blijft draaien. Het vendelgebed eindigt weer boven het hoofd. Een teken dat de strijd is gewonnen.”

Koningschap

Tijdens het schuttersfeest strijden de leden van de schutterij op maandag om het koningschap, met een schietwedstrijd en een ringsteekwedstrijd. “En dat gebeurt fanatiek hoor. Iedereen hoopt ooit een keer koning te worden bij het schieten of het ringsteken.” Na afloop brengen de vendeliers de nieuwe koningsparen een vendelhulde. “Dat is een eerbetoon, waarmee we de koningen een goed jaar wensen. We hopen dat ze kracht en ondersteuning krijgen vanuit het vendelen”, aldus Tonnie. Vendelhuldes worden daarnaast gebracht bij jubilea of andere bijzondere gelegenheden, zoals Koningsdag.

Zelf zien?

Wilt u het Didamse schuttersfeest zelf een keer meemaken? Het gezamenlijke defilé is op zondag 13 juli 2025 bij de Mariakerk in Didam. Op maandag 14 juli strijden de leden van schutterij St. Martinus om het koningschap bij Verenigingsgebouw Ons Eigen Ding (Manhorstweg 3A in Didam). www.stmartinusgreffelkamp.nl

Meer lezen over de historie van het vendelzwaaien en de betekenis van de slagen van het ‘vendelgebed’? Lees het volledige artikel in Landleven juli. Deze editie kunt u hier bestellen.

Fotografie Theo Tangelder